Wetenschappelijke kracht

in de klas

Welke letters zijn er allemaal? Welke klanken horen erbij? En wat kan ik ermee? Voor kleuters is het ontdekken van letters en klanken een geweldig avontuur. Ieder kind wil het raadsel van de letters oplossen en zelf kunnen lezen. Lezen opent hun wereld.

Kinderen doorlopen hierbij hun eigen pad, in een eigen tempo. Als leerkracht stimuleer je ze met jouw expertise, persoonlijke aandacht en een effectieve aanpak. Maar hoe kan je het grootste effect bereiken? En hoe geef je kinderen gelijke kansen om uit te groeien tot vaardige lezers? Wist je bijvoorbeeld dat het aanbieden van één letter per week juist de zwakkere lezers benadeelt? En dat in groep 2 starten met het leren van letters belangrijke voordelen biedt? 

Wetenschappelijk onderzoek geeft hiervoor waardevolle inzichten. Wij delen graag onze kennis met het onderwijs. Op deze pagina kan je lezen:

 

 

Wetenschappelijke kracht van vernieuwing
Vroeg, vloeiend en veel:

3 ingrediënten

KlankKr8 geeft alle kinderen op school extra taalkracht. Hiermee geef je op vernieuwende, doordachte wijze vorm aan het voorbereidend en aanvankelijk leesonderwijs in je klas.

Dr. Sebastián Aravena, wetenschappelijk onderzoeker en hoofd Ontwikkeling bij RID, doet al meer dan tien jaar wetenschappelijk onderzoek naar hoe kinderen letter-klankkoppelingen leren. Deze onderzoeksinzichten zijn vertaald naar drie onmisbare ingrediënten voor doeltreffend onderwijs, vroeg, vloeiend en veel, die in de KlankKr8-aanpak zijn verwerkt.

Over Superkr8

1. Vroeg: start in groep 2

De kennis die kleuters van letters en klanken hebben, is een van de belangrijkste graadmeters voor het gemak waarmee ze leren lezen en spellen1. Dit leren jonge kinderen niet vanzelf, gerichte aandacht voor letterkennis op school is daarvoor essentieel2. Daarnaast is het belangrijk dat alle kleuters dezelfde basis ontwikkelen, ongeacht hun achtergrond3 en zonder te wachten op expliciete interesse voor letters bij een kind4. Al in groep 2 starten met een gedegen kennismaking met klank-tekenkoppelingen geeft leerlingen een solide basis voor groep 3.

2. Vloeiend: lettervloeiendheid centraal

Op de meeste scholen staat vanaf groep 3 letterkennis (letters herkennen, kunnen benoemen of schrijven) centraal. Doorslaggevend voor het vloeiend lezen is echter de mate waarin deze processen geautomatiseerd zijn: de lettervloeiendheid5. Wanneer leerlingen voldoende scoren op het letterdictee in groep 3 (letterkennis), worden klank-tekenkoppelingen vanaf groep 4 nog nauwelijks geoefend. Onderzoek laat zien dat dit onwenselijk is6, omdat de gevoeligheid voor klank-tekenkoppelingen in het brein zich nog tijdens de hele basisschoolperiode ontwikkelt. Het is daarom belangrijk vroeg te starten met het trainen van klank-tekenkoppelingen en dit vol te houden.

3. Veel: verhoog het tempo

Om een begin te kunnen maken met verklanken en ontrafelen van woorden en de ‘leescode’ te breken, hebben kinderen een gevulde letterkist nodig. Onderzoek wijst uit dat juist zwakkere lezers gebaat zijn bij een hoger tempo van aanbieden van letters7 en dat een hoger tempo ook (kansen)ongelijkheid vermindert. Kinderen hebben daarom profijt van niet alleen een vroegere, maar ook een snellere kennismaking met alle klank-tekenkoppelingen. Denk aan één of enkele koppelingen per dag, die daarna in een rustiger tempo herhaald kunnen worden. Een uitgekiende volgorde van frequente naar minder frequente letters en klanken versterkt het effect van de gevulde letterkist.

Van inzichten naar aanpak in de klas

Deze drie pijlers, aangevuld met didactische en pedagogische principes, worden integraal toegepast in de KlankKr8-aanpak. Bovendien wordt door slimme inzet van digitale mogelijkheden de aandacht van de kinderen gevangen en vastgehouden. Na een gezamenlijke kennismaking kunnen kinderen adaptief een individueel pad volgen om spelenderwijs de verschillende klank-tekenkoppelingen te leren.

[1] Huang, F. L., Tortorelli, L. S., & Invernizzi, M. A. (2014). An investigation of factors associated with letter-sound knowledge at kindergarten entry. Early Childhood Research Quarterly, 29(2), 182-192.
[2] Evans, M. A., & Saint-Aubin, J. (2005). What children are looking at during shared storybook reading: Evidence from eye movement monitoring. Psychological science, 16(11), 913-920.
[3] Leesmonitor magazine (2021). (On)gelijke kansen in taal en lezen. Amsterdam: Stichting Lezen.
[4] Van Koeven, E., & Smits, A. (2021). Rijke taal (4de editie). Boom Lemma.
[5] Fraga González, G., Žarić, G., Tijms, J., Bonte, M., & Van der Molen, M. W. (2017). Contributions of letter-speech sound learning and visual print tuning to reading improvement: evidence from brain potential and dyslexia training studies. Brain sciences, 7(1), 10.
[6] Aravena, S. (2017). Speech sound learning in children with dyslexia: From behavioral research to clinical practice. Universiteit van Amsterdam.
[7] Sunde, K., Furnes, B., & Lundetræ, K. (2020). Does introducing the letters faster boost the development of children’s letter knowledge, word reading and spelling in the first year of school?. Scientific Studies of Reading, 24(2), 141-158.

De wetenschappelijke inzichten voor het leesonderwijs leren kennen?

Meld je aan voor het gratis online webinar door dr. Sebastián Aravena: vragen uit de praktijk, antwoorden uit de wetenschap over het kennismaken met letters en klanken en leren lezen.

Lees meer
dr. Sebastián Aravena
Waarom dit taaloffensief
Waarom juist nu dit

taaloffensief?

Verschillende onderzoeken tonen aan dat de taal- en leesvaardigheid van kinderen in Nederland al jaren achteruitgaat, terwijl dit onmisbare vaardigheden zijn om -ook in de toekomst- talenten volledig te kunnen ontplooien.

De Staat van het Onderwijs stelt dat ongeveer een kwart van de leerlingen in de eerste klas van het voortgezet onderwijs niet het referentieniveau 1F voor lezen behaalt1. Dit betekent dat deze leerlingen onvoldoende leesvaardig zijn om teksten goed te kunnen begrijpen. Daarnaast behalen ook te weinig leerlingen het streefniveau voor (correct) schrijven. Ook het internationale PISA-onderzoek2 bevestigt dat het leesbegrip van vijftienjarigen daalt, 25% van deze jongeren valt onder de noemer ‘functioneel laaggeletterd’.

Om de taal- en leesvaardigheid te vergroten, moeten kinderen leeskilometers maken. Voldoende leesmotivatie is daarvoor cruciaal. Kinderen die veel vertrouwen hebben in hun leesvaardigheid zijn gemotiveerder om te lezen en besteden ook meer tijd aan lezen3. Technisch goed kunnen lezen vormt de basis voor die goede leesvaardigheid en een vloeiende klank-tekenkoppeling is hiervoor vereist. Net als voor het correct kunnen spellen en schrijven.

Alle kinderen verdienen de kans op een krachtige taalontwikkeling. Helaas zijn de kansen van kinderen om uit te groeien tot vaardige lezers bij aanvang van de basisschool niet gelijk. Zo blijkt uit onderzoek dat kinderen uit gezinnen zonder migratieachtergrond en met hoger opgeleide ouders betere kansen hebben op een soepele leesontwikkeling4.

Om alle kinderen gelijke kansen te bieden om uit te groeien tot vaardige lezers zijn vroege interventies noodzakelijk. Met het KlankKr8-taaloffensief wil RID hieraan proactief bijdragen. Door leerlingen in groep 2 doelgericht, maar spelenderwijs kennis te laten maken met klanken en letters, leg je een goed fundament voor een vliegende start bij het leesonderwijs in groep 3. Door kinderen  vervolgens de klank-tekenkoppelingen zeer goed te laten automatiseren, kunnen zij de stap naar lettervloeiendheid maken, de essentiële basis voor hun verdere taalontwikkeling. > Lees meer over KlankKr8

[1] Inspectie van het Onderwijs. (2021). De Staat van het Onderwijs 2021.
[2] Gubbels, J., Van Langen, A., Maassen, N., & Meelissen, M. (2019). Resultaten PISA-2018 in vogelvlucht. Enschede: Universiteit Twente & Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands.
[3] Stichting Lezen (2021). Leesmotivatie onder de loep. Inzichten uit wetenschappelijk onderzoek. Amsterdam: Stichting Lezen.
[4] Inspectie van het Onderwijs. (2018). Peil.onderwijs. Taal en rekenen aan het einde van de basisschool 2016-2017.